چکیده : 

      

 در سال 1989 پس از چند دهه رشد مستمر، صيد جهاني به سقف توليد خود رسيد و در سال بعد روند نزولي در پيش گرفت. اين افزايش صيد تا مرز حدود 100 ميليون تن نيز پيش رفته و در سالهاي اخير متوسط توليد جهاني رقمي حدود 93 ميليون تن بوده است  (FAO, 2015).  بیش از 74 درصد منابع ماهيگيري اصلي جهان يا در بالاترين سطوح قابل برداشت خود و يا در حال كاهش بوده و حدود 25  درصد مابقي هنوز در حال توسعه هستند (Pauly and Zeller, 2015).  آبهـاي جمهوري اسلامي ايران (با تأكيد بر خليج فارس و درياي عمان) نيز از افزايش روند فعاليتهاي صيد و صيادي مستثني نبوده و براساس آخرين آمار ارائـه شـده، ميزان كل توليد آبزيان شيلاتي در كشور ايران از طریق صید و بهره برداری از ذخایرآبهای جنوب کشور،  بیش از 691 هزار تن در سال 1396 بوده است  و سهم صید استان سیستان و بلوچستان  در آبهای جنوب با بیش از 301 هزار تن (حدود 44 درصد از کل صید آب های جنوب کشور ) و بیشترین میزان رشد صید در آب های جنوب کشور بویژه در زمینه صید ماهیان سطح زی درشت طی سالیان گذشته را داشته است، این استان بیش از 60 درصد صید سطح زیان درشت (بیش از 206 هزار تن در سال 1396) آب های جنوب کشور را داراست.  (دفتر برنامه و بودجه سازمان شیلات ایران، 1396). در سالهاي اخير نشانه هاي بارزي از برداشت بي رويه و غيرمنطقي از ذخاير عمده ماهيـان و سايـر آبزيان، شامل خسارتهـاي جـدي به اكوسيستمهـاي آبـي و زيانهاي اقتصـادي موازي با فعاليتهاي شيلاتـي به چشم مي خورد.صیادی دارای اثرات مستقیم و غیر مستقیم بر ذخایری آبزی و کل اکوسیستم بوده وهمچنین ساختار و کارکرد شبکه های غذایی اکوسیستم های دریایی را دچار تغییر می کند.

 میانگین (± انحراف معیار) صید کل طی 21 سال داده های صید آب های استان سیستان و بلوچستان (1376-1396) دوره مطالعه ±70852 131819 تن با مقدار 95% حدود اطمینان   101515- 162122 تن بوده و دارای روند تغییرات افزایشی و معنی داری است(P<0.05 و R=0.89). میانگین شاخص سطح تروفیکی طی دوره مطالعه 04/0±23/4 بوده و روند تغییرات آن همزمان با افزایش صید، دارای شیب نزولی و معنی داری است(P<0.05 و R=0.52). میانگین شاخص تعادل صیادی 25  /0 ±  44/0 و روند تغییرات آن همزمان با افزایش صید دارای روند افزایشی و معنی دار بوده(P<0.05 و R=0.85) و میانگین شاخص گوشتخواری 01/0 ± 99/0 و بدون تغییرات مشخص و معنی دار همزمان با افزایش صید می باشد(P>0.05 و R=0.12). افزایش صید کل  و  شاخص تعادل صیادی و نیز کاهش شاخص سطح تروفیکی و شروع کاهش میزان صید نرم تنان و ماهیان غضروفی در این استان می تواند نشان دهنده  تغییرات شدید ساختار گونه های ماهی در این منطقه باشد. با توجه به نتایج بالا می تواند گفت در شرایط موجود میزان صید حالت بهینه نداشته و کاهش بهره برداری و یا حداقل افزایش نیافتن بهره برداری پیشنهاد میگردد. 

 

کلمات کلیدی: شاخص سطح تروفیکی، شاخص تعادل صیادی،  شبکه های غذایی